తెలుగు గడ్డపై గాంధీజీ అడుగుజాడలు: ఆంధ్రప్రదేశ్ మరియు తెలంగాణ పర్యటనల సమగ్ర విశ్లేషణ

పరిచయం: తెలుగు గడ్డపై గాంధీజీ అడుగుజాడలు - ఒక చారిత్రక అవలోకనం

భారత స్వాతంత్ర్యోద్యమ చరిత్రలో మహాత్మా గాంధీ పర్యటనలు కేవలం భౌగోళిక సంచారాలు కావు, అవి జాతీయోద్యమ భావజాలాన్ని దేశం నలుమూలలకూ విస్తరింపజేసిన చైతన్య స్రవంతులు. ఈ నేపథ్యంలో, తెలుగు మాట్లాడే ప్రాంతాలైన నాటి బ్రిటిష్ పాలనలోని ఆంధ్ర మరియు నిజాం పాలనలోని హైదరాబాద్ రాజ్యంలో గాంధీజీ జరిపిన పర్యటనలకు చారిత్రకంగా విశేష ప్రాముఖ్యత ఉంది. ఈ పర్యటనలు ఈ ప్రాంతాలను జాతీయ ఉద్యమ ప్రధాన స్రవంతిలో విడదీయరాని భాగంగా మార్చాయి. బ్రిటిష్ ఆంధ్రలోని ప్రత్యక్ష రాజకీయ వాతావరణానికి, హైదరాబాద్ సంస్థానంలోని నిరంకుశ పాలనకు మధ్య ఉన్న వ్యత్యాసాన్ని గాంధీజీ వ్యూహాత్మకంగా అర్థం చేసుకుని, తన సందేశాన్ని, కార్యాచరణను అందుకు అనుగుణంగా మలచుకున్నారు. ఆయన పర్యటనలను ప్రధానంగా మూడు దశలుగా విభజించవచ్చు: తొలిదశ రాజకీయ సమీకరణ (1919-21), నిర్మాణాత్మక కార్యక్రమ ప్రచారం (1929), మరియు సామాజిక సంస్కరణోద్యమం (1933-34). ఈ నివేదిక, గాంధీజీ తెలుగు నేలపై సాగించిన ఈ చారిత్రక యాత్రల వివరాలను, వాటి వెనుక ఉన్న వ్యూహాలను, మరియు వాటి ప్రభావాన్ని సమగ్రంగా విశ్లేషిస్తుంది.

మొదటి భాగం: స్వాతంత్ర్యోద్యమ శంఖారావం (1919-1921)

అధ్యాయం 1: తొలి పర్యటనలు - సత్యాగ్రహం మరియు సహాయ నిరాకరణ ప్రచారం (1919-1920)

రౌలట్ చట్టానికి వ్యతిరేకంగా దేశవ్యాప్తంగా సత్యాగ్రహ పిలుపు మరియు సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమ ప్రారంభం వంటి జాతీయ పరిణామాల నేపథ్యంలో గాంధీజీ ఆంధ్ర ప్రాంతంలో తన తొలి అడుగులు వేశారు. ఈ పర్యటనలు గాంధేయవాద పోరాట పద్ధతులను ఈ ప్రాంతంలోని రాజకీయ కార్యకర్తలకు అధికారికంగా పరిచయం చేశాయి.

• మార్చి 31, 1919: మహాత్మా గాంధీ మొదటిసారిగా విజయవాడను (అప్పటి బెజవాడ) సందర్శించారు. ఇక్కడి రామ్మోహన్ రాయ్ లైబ్రరీలో జరిగిన బహిరంగ సభలో ఆయన 'సత్యాగ్రహం' ఆవశ్యకతపై ప్రసంగించారు. ఒక గ్రంథాలయాన్ని వేదికగా ఎంచుకోవడం, ఈ ప్రాంతంలో ఉద్యమం తొలినాళ్లలో మేధావులు మరియు విద్యావంతుల పాత్రను సూచిస్తుంది.

• ఆగస్టు 23, 1920: గాంధీజీ రెండవసారి విజయవాడకు విచ్చేశారు. ఈ పర్యటన ముఖ్య ఉద్దేశ్యం సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమాన్ని ప్రచారం చేయడమే. ఆయన మున్సిపల్ బంగ్లాలో బస చేసి, బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం ఇచ్చిన గౌరవ బిరుదులను, ఉద్యోగాలను త్యజించాలని ప్రజలకు పిలుపునిచ్చారు. ఈ సందేశం, నిష్క్రియాత్మక ప్రతిఘటన అయిన సత్యాగ్రహం నుండి క్రియాశీలక సహాయ నిరాకరణ వైపు రాజకీయ కార్యాచరణ తీవ్రతరం కావడాన్ని స్పష్టంగా చూపుతుంది.

ఈ తొలి పర్యటనలకు పదేపదే విజయవాడను ఎంచుకోవడం యాదృచ్ఛికం కాదు. ఇది ఆంధ్ర ప్రాంతానికి రాజకీయ కేంద్రంగా విజయవాడ ఎదుగుతున్న పాత్రను తెలియజేస్తుంది. కృష్ణా నది ఒడ్డున ఉన్న ఈ వాణిజ్య నగరం , కోస్తా మరియు రాయలసీమ ప్రాంతాలకు రాజకీయ భావజాలాన్ని వ్యాప్తి చేయడానికి అనువైన కేంద్రంగా ఉండేది. తన తొలి పర్యటనల ద్వారా గాంధీజీ అయ్యదేవర కాళేశ్వరరావు, ముట్నూరి కృష్ణారావు వంటి స్థానిక స్వాతంత్ర్య సమరయోధులను గాంధేయవాదులుగా మార్చారు. తద్వారా, ఈ పర్యటనలు జాతీయ సందేశాన్ని వ్యాప్తి చేయడం మరియు అంకితభావం గల స్థానిక నాయకత్వాన్ని నిర్మించడం అనే ద్వంద్వ ప్రయోజనాన్ని నెరవేర్చాయి. ఈ వ్యూహాత్మక పునాది, 1921లో జరగబోయే చారిత్రాత్మక అఖిల భారత కాంగ్రెస్ కమిటీ (AICC) సమావేశానికి విజయవాడను శక్తివంతమైన వేదికగా మార్చింది.

అధ్యాయం 2: చారిత్రాత్మక విజయవాడ సమావేశం - జాతీయ పతాక ఆవిర్భావం (1921)

1921లో విజయవాడలో జరిగిన అఖిల భారత కాంగ్రెస్ కమిటీ సమావేశం, ఆంధ్ర ప్రాంతాన్ని జాతీయ రాజకీయ చిత్రపటంలో కేంద్ర స్థానంలో నిలబెట్టిన ఒక చారిత్రక ఘట్టం.

• మార్చి 31 - ఏప్రిల్ 1, 1921: గాంధీజీ, నెహ్రూ, పటేల్ వంటి జాతీయ నాయకుల సమక్షంలో AICC సమావేశాలు విజయవాడలో జరిగాయి. ఈ సమావేశంలోనే స్వాతంత్ర్యోద్యమానికి గాంధీజీ నాయకత్వం అధికారికంగా ఆమోదించబడింది.

• జాతీయ పతాకం: ఈ సమావేశంలో జరిగిన అత్యంత ముఖ్యమైన సంఘటన, ఆంధ్ర ప్రాంతానికి చెందిన పింగళి వెంకయ్య రూపొందించిన త్రివర్ణ పతాకాన్ని గాంధీజీకి సమర్పించడం. కొన్ని మార్పుల అనంతరం ఇదే భారతదేశ జాతీయ పతాకంగా మారింది. ఈ సంఘటన, భారత దేశ జాతీయ చిహ్నాలకు తెలుగు ప్రాంతం అందించిన ప్రత్యక్ష మరియు శాశ్వతమైన பங்களிப்புకు ప్రతీక.

• స్థానిక మద్దతు: ఈ సమావేశాల సందర్భంగా గొల్లపూడి నారాయణ రావు, ఆయన భార్య 'స్వరాజ్యనిధి' కోసం ₹25,000 నగదు మరియు తమ ఆభరణాలను విరాళంగా ఇవ్వడం , గాంధీజీ సందేశం కేవలం రాజకీయ కార్యకర్తలకే కాకుండా సాధారణ ప్రజానీకంలోకి కూడా ఎంత బలంగా చొచ్చుకుపోయిందో నిరూపిస్తుంది.

• ప్రాంతీయ పర్యటన: సమావేశాల అనంతరం గాంధీజీ పశ్చిమ గోదావరి జిల్లాలో పర్యటించారు. ఏప్రిల్ 1921లో ఆయన మచిలీపట్నంలోని నేషనల్ కాలేజీని సందర్శించి, దానిని "ఒక గొప్ప విద్యా సంస్థ" అని ప్రశంసించారు. ఇది జాతీయ సందేశాన్ని పట్టణ కేంద్రాల నుండి గ్రామీణ ప్రాంతాలకు తీసుకువెళ్లే ఆయన వ్యూహాన్ని సూచిస్తుంది.

1919-20 పర్యటనలలో వేసిన పునాదుల పరాకాష్టే 1921 AICC సమావేశం. ఈ సంఘటన విజయవాడను ఒక ప్రాంతీయ రాజకీయ కేంద్రం నుండి జాతీయ చారిత్రక ప్రాముఖ్యత గల ప్రదేశంగా మార్చింది. ఉత్తర, పశ్చిమ భారతంలోని సాంప్రదాయ శక్తి కేంద్రాల నుండి స్వాతంత్ర్యోద్యమాన్ని వికేంద్రీకరించాలనే స్పృహతోనే ఈ సమావేశాన్ని ఇక్కడ నిర్వహించారు. స్థానికుడైన పింగళి వెంకయ్య రూపొందించిన పతాకాన్ని స్వీకరించడం కేవలం ఒక సాధారణ విషయం కాదు; అది ఒక లోతైన రాజకీయ ప్రకటన. నూతన భారతదేశ చిహ్నాలు దేశంలోని ఏ ప్రాంతం నుండైనా ఆవిర్భవించగలవని, అవి కేవలం అధికార కేంద్రాలకే పరిమితం కావని ఇది చాటిచెప్పింది. ఈ సంఘటన తెలుగు ప్రజలలో స్వాతంత్ర్య పోరాటం పట్ల యాజమాన్య భావాన్ని, భాగస్వామ్యాన్ని పెంపొందించింది. వారి భూమిని, వారి ప్రజలను భవిష్యత్ జాతికి ప్రతీకగా నిలిచే పతాకంతో నేరుగా అనుసంధానించింది.

రెండవ భాగం: నిర్మాణాత్మక కార్యక్రమం - ఖాదీ మరియు సామాజిక చైతన్యం (1929)

అధ్యాయం 3: ఆంధ్రలో ఖద్దరు యాత్ర - స్వరాజ్యానికి నూలుపోగు (1929)

ఈ దశలో గాంధీజీ తన దృష్టిని రాజకీయ స్వాతంత్ర్యానికి సమాంతర మార్గంగా ఆర్థిక స్వావలంబనను నొక్కిచెప్పే నిర్మాణాత్మక కార్యక్రమం వైపు మళ్లించారు. ఇందులో ఖాదీకి కేంద్ర స్థానం కల్పించారు.

• ఏప్రిల్ 10, 1929: గాంధీజీ తన "ఖద్దరు యాత్ర"లో భాగంగా విజయవాడను సందర్శించారు. ఆయన ప్రత్యేకంగా గుణదల మరియు మొగల్రాజపురంలోని ఖద్దరు కేంద్రాలను పరిశీలించారు. ఇది స్వదేశీ ఆర్థిక వ్యవస్థ యొక్క మౌలిక సదుపాయాలను ఆయన స్వయంగా పర్యవేక్షించడాన్ని చూపుతుంది.

• విస్తృత పర్యటనలు: ఆయన ఖద్దరు యాత్రలో భాగంగా కోస్తా ఆంధ్ర, రాయలసీమ ప్రాంతాలలో విస్తృతంగా పర్యటించారు. సరైన రోడ్లు లేని దివిసీమ ప్రాంతంలోని మారుమూల గ్రామాలకు పడవల్లో ప్రయాణించి, చేనేత కుటుంబాలను కలుసుకున్నారు. గ్రామీణ ఆర్థిక వ్యవస్థను పునరుద్ధరించడం ద్వారానే నిజమైన స్వరాజ్యం సాధ్యమని ఆయన ప్రగాఢంగా విశ్వసించారని ఈ అంకితభావం తెలియజేస్తుంది.

ఖాదీ యాత్ర కేవలం ఆర్థిక ప్రచారం మాత్రమే కాదు; అది బഹുజన సమీకరణకు ఒక శక్తివంతమైన సాధనం. ముఖ్యంగా మహిళలు, గ్రామీణ ప్రజలు స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో ప్రత్యక్షంగా పాల్గొనడానికి ఇది ఒక స్పష్టమైన మార్గాన్ని చూపింది. సత్యాగ్రహం వంటి రాజకీయ ఆందోళనలకు నిర్దిష్ట மனோస్థితి అవసరం మరియు జైలుకు వెళ్లే ప్రమాదం ఉంటుంది. కానీ, నూలు వడకడం, ఖద్దరు ధరించడం వంటివి ప్రతి ఒక్కరూ ఆచరించగల జాతీయ గర్వానికి, ప్రతిఘటనకు చిహ్నంగా మారాయి. దివిసీమలోని చేనేత కార్మికులను కలవడం ద్వారా, గాంధీజీ 'స్వరాజ్యం' అనే నైరూప్య భావనను వారి జీవనోపాధితో నేరుగా అనుసంధానించారు. వారి సాంప్రదాయ నైపుణ్యాలు దేశ స్వేచ్ఛకు కేంద్రమని ఆయన వారికి భరోసా ఇచ్చారు. ఈ విధానం స్వాతంత్ర్యోద్యమ పునాదిని విస్తృతం చేసి, దానిని మరింత సమ్మిళితంగా, భాగస్వామ్యయుతంగా మార్చింది.

అధ్యాయం 4: హైదరాబాద్ రాజ్యంలో తొలి అడుగు - రాట్నం ప్రాముఖ్యతపై ప్రసంగం (1929)

బ్రిటిష్ పాలనలోని ఆంధ్రకు భిన్నమైన రాజకీయ వాతావరణం ఉన్న హైదరాబాద్ సంస్థానంలో గాంధీజీ జరిపిన తొలి పర్యటన అత్యంత ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంది.

• ఏప్రిల్ 7, 1929: గాంధీజీ హైదరాబాద్ చేరుకున్నారు. వామన్ నాయక్, మాడపాటి హనుమంతరావు, కృష్ణస్వామి ముదిరాజ్ వంటి స్థానిక నాయకులు ఆయనకు స్వాగతం పలికారు.

• పర్యటన ఉద్దేశ్యం: ఖాదీ ప్రచారం మరియు హరిజనుల సహాయార్థం నిధుల సేకరణ ఈ పర్యటన ప్రధాన లక్ష్యాలు. ఇది ప్రత్యక్ష రాజకీయ ఆందోళన కంటే సామాజిక, ఆర్థిక అంశాలపై దృష్టి సారించినట్లు స్పష్టం చేస్తుంది.

• వివేకవర్ధిని మైదానంలో ప్రసంగం: ఆయన ప్రసంగం ఆయన తత్వానికి అద్దం పట్టింది. ఆయన రాట్నాన్ని పేదల పాలిట "కామధేనువు" అని అభివర్ణించారు. హైదరాబాద్ ఖాదీ నాణ్యతను ప్రశంసిస్తూ, పేద దేశ సోదరులకు అండగా నిలిచేందుకు ముతక ఖద్దరు వస్త్రాలు ధరించాలని ప్రజలను కోరారు.

• మహిళా సభ: సుల్తాన్ బజార్‌లోని ఫ్రేమ్ థియేటర్‌లో మహిళల కోసం ప్రత్యేక సభను ఏర్పాటు చేశారు. ఇది నిర్మాణాత్మక కార్యక్రమంలో మహిళలను కీలక భాగస్వాములుగా ఆయన గుర్తించడాన్ని సూచిస్తుంది.

హైదరాబాద్‌లో గాంధీజీ అనుసరించిన పద్ధతి, బ్రిటిష్ ఆంధ్రలో అనుసరించిన పద్ధతికి స్పష్టంగా భిన్నంగా ఉంది. ఇది నిజాం నిరంకుశ పాలనలోని రాజకీయ వాతావరణానికి అనుగుణంగా ఆయన వ్యూహాత్మకంగా తీసుకున్న నిర్ణయం. బ్రిటిష్ ఆంధ్రలో ఆయన పర్యటనలు "సత్యాగ్రహం", "సహాయ నిరాకరణ" వంటి ప్రత్యక్ష పోరాటాలకు పిలుపునిచ్చాయి. కానీ నిజాం పాలనలో, అటువంటి ప్రత్యక్ష రాజకీయ పిలుపును తీవ్రంగా అణచివేసే ప్రమాదం ఉంది. అందువల్ల, గాంధీజీ సురక్షితమైన, కానీ అంతే శక్తివంతమైన మార్గమైన నిర్మాణాత్మక కార్యక్రమాన్ని ఎంచుకున్నారు. ఖాదీ, హరిజన సంక్షేమంపై దృష్టి పెట్టడం ద్వారా, నిజాంకు వ్యతిరేకంగా బహిరంగంగా తిరుగుబాటుకు పిలుపునివ్వకుండానే, ఆయన క్షేత్రస్థాయిలో ఒక నెట్‌వర్క్‌ను నిర్మించగలిగారు, జాతీయ గుర్తింపు భావనను పెంపొందించగలిగారు. ఆయన ప్రసంగం చాలా జాగ్రత్తగా రూపొందించబడింది; అది పేదరికం, స్వావలంబన వంటి సార్వత్రిక అంశాల గురించి మాట్లాడింది, వీటిని సులభంగా దేశద్రోహంగా ముద్రవేయలేరు. ఇది ఒక దీర్ఘకాలిక వ్యూహం: మొదట సామాజిక, ఆర్థిక చైతన్యాన్ని రగిలించడం, అది అనివార్యంగా రాజకీయ చైతన్యానికి దారితీస్తుందని ఆయన భావించారు.

మూడవ భాగం: అంటరానితనంపై సమరయాత్ర (1933-1934)

అధ్యాయం 5: ఆంధ్రలో హరిజన యాత్ర - పది జిల్లాల విస్తృత పర్యటన (1933)

పూనా ఒడంబడిక తర్వాత, గాంధీజీ అంటరానితనం నిర్మూలనకు తనను తాను అంకితం చేసుకున్నారు. ఈ లక్ష్యంతో ఆయన ఆంధ్ర ప్రాంతంలో చేపట్టిన హరిజన యాత్ర అపూర్వమైనది.

• డిసెంబర్ 16, 1933: హరిజన యాత్రలో భాగంగా గాంధీజీ విజయవాడను సందర్శించి, మొగల్రాజపురంలో జరిగిన సభలో ప్రసంగించారు.

• యాత్ర తీవ్రత: ఈ యాత్ర అత్యంత విస్తృతమైనది. కేవలం 11 రోజుల్లో, గాంధీజీ 10 జిల్లాల్లో పర్యటించి, మొత్తం 1708 మైళ్లు (1024 మైళ్లు రైలులో, 667 మైళ్లు మోటారు వాహనాల్లో, 15 మైళ్లు స్టీమ్ లాంచీలో, 2 మైళ్లు కాలినడకన) ప్రయాణించారు. ఆయన 76 పట్టణాలు, గ్రామాలను సందర్శించి, 60 సభలలో ప్రసంగించారు. ఈ గణాంకాలు యాత్ర యొక్క తీవ్రతను, దాని పరిధిని కళ్లకు కడతాయి.

హరిజన యాత్ర ఒక సాధారణ పర్యటన కాదు; అది గరిష్ట ప్రభావాన్ని చూపడానికి ప్రణాళికాబద్ధంగా రూపొందించిన ఒక సామాజిక ఉద్యమం. యాత్రకు సంబంధించిన ప్రయాణ పద్ధతులు, సందర్శించిన ప్రదేశాల సంఖ్యను బట్టి చూస్తే, ఇది ఒక ఆధునిక రాజకీయ ప్రచారం స్థాయికి దీటుగా సాగినట్లు అర్థమవుతుంది. పట్టణ, గ్రామీణ ప్రాంతాలలోని వీలైనంత ఎక్కువ మంది ప్రజలను చేరుకుని, అంటరానితనానికి వ్యతిరేకంగా సందేశాన్ని బలంగా వినిపించడం దీని లక్ష్యం. అనేక పట్టణాలలో హరిజనవాడలను సందర్శించడం ద్వారా, ఆయన ఈ సమస్యను బహిరంగ చర్చకు తీసుకువచ్చి, శతాబ్దాలుగా పాతుకుపోయిన సామాజిక దురాచారాలను సవాలు చేశారు. యాత్ర యొక్క విస్తృతే ఈ ఉద్యమం యొక్క ఆవశ్యకతపై ఆయనకున్న నిబద్ధతకు నిదర్శనం.

అధ్యాయం 6: రాయలసీమలో పాదయాత్ర - కడప, అనంతపురం జిల్లాల దినచర్య (1934)

హరిజన యాత్ర రాయలసీమ ప్రాంతంలో సాగిన తీరు, ఆ యాత్ర యొక్క నిర్విరామ వేగాన్ని మరియు గాఢతను తెలియజేస్తుంది.

• జనవరి 1, 1934: కడపలో మౌన దినం పాటించారు.

• జనవరి 2, 1934: కడపలో, ఆయన హరిజన కార్యకర్తలతో సమావేశమయ్యారు, ఒక స్వదేశీ ఎంపోరియంను ప్రారంభించారు, హరిజనవాడలను సందర్శించారు మరియు బహిరంగ సభలో ప్రసంగించారు. ఈ బహుముఖ విధానం సామాజిక సంభాషణ, ఆర్థిక సాధికారత మరియు ప్రజా సందేశాన్ని ఏకకాలంలో మిళితం చేసింది.

• జనవరి 3, 1934: అనంతపురం జిల్లాలో సుడిగాలి పర్యటన చేశారు. పెదవడుగూరు, గూటీ, గుంతకల్ (ఇక్కడ ఒక చర్మశుద్ధి కర్మాగారాన్ని, హరిజనవాడలను సందర్శించారు), కొనకొండ్ల, వజ్రకరూరు, ఉరవకొండలను సందర్శించి, చివరగా అనంతపురం పట్టణానికి చేరుకుని, అక్కడి నుండి హిందూపురానికి వెళ్లారు.

ఈ యాత్ర దినచర్యను పరిశీలిస్తే, గాంధీజీ దృష్టిలో అంటరానితనంపై పోరాటం, ఆర్థిక స్వావలంబన అనే నిర్మాణాత్మక కార్యక్రమం నుండి విడదీయరానిదని స్పష్టమవుతుంది. కడపలో హరిజనవాడలను సందర్శించిన రోజే ఆయన స్వదేశీ ఎంపోరియంను ప్రారంభించారు. గుంతకల్‌లో, సాంప్రదాయకంగా అణగారిన వర్గాలతో ముడిపడి ఉన్న చర్మశుద్ధి కర్మాగారాన్ని సందర్శించారు. సామాజిక బహిష్కరణ, ఆర్థిక దోపిడీతో పెనవేసుకుపోయిందని గాంధీజీ అర్థం చేసుకున్నారు. స్వదేశీని ప్రోత్సహించడం, చర్మశుద్ధి కర్మాగారాల వంటి పని ప్రదేశాలను సందర్శించడం ద్వారా, హరిజనుల సామాజిక ఉన్నతికి వారి ఆర్థిక సాధికారత ఒక ఆవశ్యకమైన షరతు అని ఆయన వాదించారు. నిజమైన సమానత్వానికి కేవలం హృదయ పరివర్తన మాత్రమే కాకుండా, ఆర్థిక గౌరవం మరియు అవకాశాలు కూడా అవసరమని ఆయన సందేశం.

అధ్యాయం 7: నిజాం ఆంక్షల నడుమ హైదరాబాద్ పర్యటన - హరిజన బస్తీ ఏర్పాటు (1934)

గాంధీజీ రెండవ హైదరాబాద్ పర్యటన, ఆయన మొదటి పర్యటన కంటే చాలా భిన్నమైన మరియు కఠినమైన ఆంక్షల మధ్య జరిగింది.

• మార్చి 9, 1934: తన హరిజన యాత్రను కొనసాగించడానికి గాంధీజీ సికింద్రాబాద్ స్టేషన్‌కు చేరుకున్నారు.

• ప్రభుత్వ ఆంక్షలు: నిజాం ప్రభుత్వం ఆయన పర్యటనపై తీవ్ర అనుమానంతో ఉంది. ఆయన స్వాతంత్ర్య పోరాటం గురించి ఏమీ మాట్లాడకూడదనే షరతుపై మాత్రమే పర్యటనకు అనుమతించింది. ఇది ఆయన రాజకీయ ప్రభావం పట్ల నిజాం ప్రభుత్వ భయాన్ని స్పష్టంగా వెల్లడిస్తుంది.

• హరిజన సంక్షేమంపై దృష్టి: ఆంక్షలు ఉన్నప్పటికీ, గాంధీజీ తన పనిని కొనసాగించారు. హరిజనుల సంక్షేమానికి కృషి చేయాలని ప్రభుత్వానికి పిలుపునిచ్చారు మరియు స్థానికులు సేకరించిన విరాళాలను స్వీకరించారు.

• 'హరిజన బస్తీ': కాచిగూడలోని ఒక ప్రాంతానికి 'హరిజన బస్తీ' అని పేరు పెట్టడం ఒక ముఖ్యమైన ప్రతీకాత్మక చర్య. పోలీసులు దీనిపై అభ్యంతరం వ్యక్తం చేశారు. ఇది తమ అధికారాన్ని సవాలు చేసే ఏ చిన్న చర్య పట్ల కూడా ప్రభుత్వం ఎంత సున్నితంగా ఉందో చూపిస్తుంది.

నిజాం ప్రభుత్వం యొక్క ప్రతిచర్య ఒక లోతైన వాస్తవాన్ని వెల్లడిస్తుంది: ఒక నిరంకుశ రాజ్యంలో, ఒక జాతీయ నాయకుడు చేపట్టే పూర్తిగా సామాజిక సంస్కరణ కార్యక్రమాలు కూడా స్వాభావికంగా రాజకీయ మరియు విద్రోహ చర్యలుగా పరిగణించబడతాయి. రాజకీయ ప్రసంగాలపై ప్రభుత్వం విధించిన నిషేధం, గాంధీజీ ఉనికియే ఒక రాజకీయ ప్రకటన అని వారు అర్థం చేసుకున్నారని చూపిస్తుంది. 'హరిజన బస్తీ' అనే పేరు పెట్టడాన్ని పోలీసులు ఎందుకు వ్యతిరేకించారు? ఎందుకంటే పేరు పెట్టడం అనేది అధికారం మరియు గుర్తింపుకు సంబంధించిన చర్య. ఒక ప్రదేశానికి పేరు మార్చడం ద్వారా, గాంధీజీ నిజాం రాజ్యం ఆమోదించిన ఫ్యూడల్ సామాజిక క్రమాన్ని పరోక్షంగా సవాలు చేస్తూ, ఒక కొత్త సామాజిక, నైతిక క్రమాన్ని ప్రతిపాదిస్తున్నారు. ఈ సంఘటన సంస్థానాల యొక్క ప్రాథమిక అభద్రతను బయటపెట్టింది. ప్రత్యక్ష ఆందోళనలకు వ్యతిరేక వాతావరణంలో, నిర్మాణాత్మక కార్యక్రమం, ముఖ్యంగా హరిజన ఉద్యమం, రాజకీయ మార్పుకు విత్తనాలు నాటడానికి ఒక అద్భుతమైన వ్యూహమని ఇది నిరూపించింది.

నాల్గవ భాగం: తుది దశ పర్యటనలు - చెరగని ముద్ర (1937-1946)

అధ్యాయం 8: చివరి పర్యటనలు మరియు హిందీ ప్రచారం (1937, 1946)

గాంధీజీ చివరి పర్యటనలు బహుజన సమీకరణ కంటే నిర్దిష్ట సంస్థాగత లక్ష్యాలపై మరియు ప్రజలతో తనకున్న సంబంధాన్ని పునరుద్ఘాటించడంపై ఎక్కువగా దృష్టి సారించాయి.

• 1937 పర్యటన: గాంధీజీ 1937లో విజయవాడను సందర్శించారు. ఈ పర్యటన యొక్క నిర్దిష్ట ఉద్దేశ్యం స్పష్టంగా తెలియనప్పటికీ, ఇది కాంగ్రెస్ మంత్రిత్వ శాఖల కాలంలో జరగడం వల్ల, పార్టీ కార్యక్రమాలను బలోపేతం చేయడానికి ఉద్దేశించినది కావచ్చు.

• జనవరి 21, 1946: విజయవాడకు ఆయన చివరి పర్యటన 'హిందీ ప్రచారసభ' కోసం జరిగింది. ఆయన ఒక ప్రత్యేక రైలులో విచ్చేసి, రైలు నుండే ప్రజలకు అభివాదం చేశారు. ఇది విస్తృత పర్యటన కాకుండా, ఒక సంక్షిప్త, ప్రతీకాత్మక పర్యటన అని సూచిస్తుంది.

ఈ చివరి పర్యటనల స్వరూపం, గాంధీజీ పాత్రలో మరియు నాటి రాజకీయ వాతావరణంలో వచ్చిన మార్పును సూచిస్తుంది. స్వాతంత్ర్య పోరాటం అంతిమ దశకు చేరుకోవడంతో, ప్రజలను సమీకరించడం నుండి సంస్థాగత నిర్మాణం మరియు జాతీయ ఐక్యతను పటిష్టం చేయడం వైపు దృష్టి మళ్లింది. 1946 నాటికి, స్వాతంత్ర్యం సమీపంలో ఉంది. ప్రజలను బ్రిటిష్ వారికి వ్యతిరేకంగా సమీకరించడం కంటే, ఐక్య, స్వతంత్ర భారతదేశానికి వారిని సిద్ధం చేయడం ప్రధాన అవసరంగా మారింది. హిందీ ప్రచారసభ ద్వారా హిందీని ప్రోత్సహించడం, ఒక ఉమ్మడి భాషతో ఐక్య దేశాన్ని నిర్మించాలనే గాంధీజీ దార్శనికతలో ఒక ముఖ్య భాగం. హిందీ మాట్లాడని ప్రాంతంలో ఆయన ఉనికి, కేవలం కొద్దిసేపైనా, ఈ ఉద్యమానికి అపారమైన ప్రతిష్టను చేకూర్చింది. ఈ చివరి పర్యటనలు కొత్త ఉద్యమాలను ప్రారంభించడం కంటే, తన వారసత్వాన్ని సుస్థిరం చేయడం మరియు కాబోయే దేశం యొక్క సంస్థాగత, సైద్ధాంతిక స్తంభాలను (జాతీయ భాష వంటివి) బలోపేతం చేయడం లక్ష్యంగా చేసుకున్నాయి.

ముగింపు: తెలుగు నేలపై మహాత్ముని శాశ్వత వారసత్వం

మహాత్మా గాంధీ ఆంధ్ర, తెలంగాణ ప్రాంతాలలో వ్యూహాత్మకంగా, ప్రణాళికాబద్ధంగా జరిపిన బహుళ పర్యటనలు ఈ ప్రాంతాల రాజకీయ, సామాజిక ముఖచిత్రాన్ని గాఢంగా ప్రభావితం చేశాయి. రాజకీయ ఆందోళన నుండి నిర్మాణాత్మక కార్యక్రమం మరియు సామాజిక సంస్కరణల వైపు ఆయన దృష్టి సారించిన తీరు, ప్రతి దశలోనూ తెలుగు నేలపై చెరగని ముద్ర వేసింది. ఆయన పర్యటనల వారసత్వం నేటికీ సజీవంగా ఉంది. విజయవాడలోని గాంధీనగర్, గాంధీ కొండ వంటి ప్రదేశాల నామకరణాలు, మహాత్మునికి మరియు తెలుగు ప్రజలకు మధ్య ఉన్న ఆ లోతైన, బహుముఖ సంబంధానికి శాశ్వత స్మారకాలుగా నిలుస్తాయి. ఆయన అడుగుజాడలు ఈ గడ్డపై స్వాతంత్ర్య స్ఫూర్తిని, సామాజిక చైతన్యాన్ని మరియు జాతీయ భావాన్ని శాశ్వతంగా నాటాయి.

అనుబంధం: మహాత్మా గాంధీ ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ పర్యటనల సంక్షిప్త కాలక్రమం

ఈ పట్టిక మహాత్మా గాంధీ ఆంధ్రప్రదేశ్ మరియు తెలంగాణ ప్రాంతాలలో జరిపిన పర్యటనల యొక్క తేదీలు, ప్రదేశాలు, మరియు ముఖ్య ఉద్దేశ్యాలను సంక్షిప్తంగా అందిస్తుంది.

సంవత్సరం	తేదీ(లు)	ప్రాంతం	సందర్శించిన ముఖ్య ప్రదేశాలు	పర్యటన ముఖ్య ఉద్దేశ్యం / జరిగిన సంఘటనలు
1919	మార్చి 31	ఆంధ్ర	విజయవాడ	సత్యాగ్రహ ప్రచారం; రామ్మోహన్ రాయ్ లైబ్రరీలో ప్రసంగం.
1920	ఆగస్టు 23	ఆంధ్ర	విజయవాడ	సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమ ప్రచారం; మున్సిపల్ బంగ్లాలో బస.
1921	మార్చి 31 - ఏప్రిల్ 1	ఆంధ్ర	విజయవాడ, మచిలీపట్నం, పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా	అఖిల భారత కాంగ్రెస్ కమిటీ సమావేశం; పింగళి వెంకయ్య త్రివర్ణ పతాకాన్ని సమర్పించడం.
1929	ఏప్రిల్ 7	తెలంగాణ	హైదరాబాద్	తొలి హైదరాబాద్ పర్యటన; ఖాదీ ప్రచారం మరియు హరిజన నిధి సేకరణ; వివేకవర్ధిని మైదానంలో ప్రసంగం.
1929	ఏప్రిల్ 10	ఆంధ్ర	విజయవాడ, దివిసీమ, కోస్తా, రాయలసీమ	ఖద్దరు యాత్ర; గుణదల, మొగల్రాజపురం ఖద్దరు కేంద్రాల సందర్శన.
1933	డిసెంబర్	ఆంధ్ర	10 జిల్లాలు (విజయవాడతో సహా)	హరిజన యాత్ర; 11 రోజుల పాటు 76 గ్రామాలను సందర్శించి, 60 సభలలో ప్రసంగించారు.
1934	జనవరి 1-3	ఆంధ్ర (రాయలసీమ)	కడప, పెదవడుగూరు, గూటీ, గుంతకల్, అనంతపురం, హిందూపురం	హరిజన యాత్ర కొనసాగింపు; హరిజన వాడల సందర్శన, స్వదేశీ ఎంపోరియం ప్రారంభం.
1934	మార్చి 9	తెలంగాణ	సికింద్రాబాద్, హైదరాబాద్	రెండవ హైదరాబాద్ పర్యటన; హరిజన యాత్ర; నిజాం ప్రభుత్వ ఆంక్షల మధ్య పర్యటన; కాచిగూడలో 'హరిజన బస్తీ' అని పేరు పెట్టడం.
1937	(తేదీ లభ్యం కాలేదు)	ఆంధ్ర	విజయవాడ	విజయవాడ సందర్శన.
1946	జనవరి 21	ఆంధ్ర	విజయవాడ	చివరి పర్యటన; హిందీ ప్రచారసభలో భాగంగా ప్రత్యేక రైలు నుండి ప్రజలకు అభివాదం.